وفاق، کلیدواژه این روز‌های رئیس جمهور منتخب است؛ کلیدواژه‌ای که از قضا مورد اجماع جریان‌ها، صاحبنظران و گروه‌های سیاسی نیز هست. با این توضیح که اکنون همه منتظرند ببینند چگونه قرار است این کلیدواژه به یک راهبرد عینی و عملیاتی تبدیل شود. رئیس جمهور منتخب، خود چشم‌اندازی از نحوه شکل‌گیری این وفاق ارائه کرده است. این چشم‌انداز بیشتر روی نحوه انتخاب مدیران و همکاران دولت چهاردهم متمرکز بوده است. مسعود پزشکیان در همایش اعضای کمیته‌ها و کارگروه‌های انتخاب دولت چهاردهم گفت: «کاری نکنیم که افرادی با حزب و جناح و دوستی بالا بیایند، بعد فردا به ما بگویند شما هم که همان کار را کردید. الان همه نگاه می‌کنند افرادی که ما انتخاب می‌کنیم آیا بوی وفاق می‌دهند یا خیر. باید در اولین قدم این وفاق را ایجاد کنیم.» چنین نظراتی از رئیس جمهور منتخب، این نوید را می‌دهد که دست‌کم در انتخاب مدیران ارشد دولت چهاردهم، یعنی چهره‌هایی که برای کابینه و مسئولیت‌های ستادی دولت معرفی می‌شوند، نماد و نمودی از این وفاق مورد نظر مسعود پزشکیان دیده شود. اما باوجود نویدبخش بودن این رویکرد، به نظر می‌رسد شکل‌گیری وفاق الزامات دیگری هم دارد، الزاماتی که بیش از هر چیز می‌بایست از سوی دیگر داعیه‌داران و به عبارت دقیق‌تر از سوی حامیان اصلی و نخبگان دولت چهاردهم مورد توجه قرار گیرد.

ضرورت شنیده شدن صدای واحد

وفاق مورد تأکید رئیس جمهور منتخب، بیش از هر جای دیگری، در سخنان رهبر معظم انقلاب دیده و شنیده شد. البته رهبر انقلاب ابعاد متنوعی از این ضرورت ملی را بازگو کردند که همگرایی و تعامل سازنده قوا و انسجام را نیز شامل می‌شود. اما نقطه اوج این سخنان، آنجا بود که رهبر انقلاب، موفقیت دولت پزشکیان را موفقیت همگان در ساحت جمهوری اسلامی ایران ارزیابی کردند. ایشان در سخنان خود با اشاره به اینکه «ارکان مختلف نظام باید یک مجموعه واحد را شکل دهند که تحقق این هدف، نیازمند تعامل و همکاری و حتی گاهی اغماض و چشم‌پوشی است» موفقیت آقای پزشکیان در مسائل اقتصادی، فرهنگی، بین‌المللی و دیگر عرصه‌ها را موفقیت همه خواندند و گفتند: «باید همه به رئیس جمهور منتخب در ادای وظایف کمک کنیم و از بُن دندان باور کنیم که موفقیت ایشان، پیروزی همه ماست.» رهبر انقلاب در ادامه، با اشاره به ضرورت شنیده‌شدن صدای واحد در مسائل مهم از همه ارکان کشور، افزودند: «برخی در دنیا گوش تیز کرده‌اند تا نشانه‌های اختلاف را در حرف‌های مسئولان پیدا کنند؛ ارکان نظام با صدای واحد آنها را مأیوس کنند.»

مخاطب مستقیم و نخست این سخنان، نمایندگان مجلس بودند که به همکاری با دولت چهاردهم، بویژه هنگام معرفی وزرا فرا خوانده شدند. اما روشن است که همه فعالان سیاسی و مدیریتی و همه جریان‌های درون جمهوری اسلامی ایران، درواقع مخاطب این سخنان رهبر انقلاب هستند.

 

چرا وفاق؟

از این سخن رهبر انقلاب مبنی بر اینکه «موفقیت ایشان (مسعود پزشکیان) پیروزی همه ماست» می‌توان خوانش دیگری هم داشت. به این معنی که درصورت شکست یا ناکامی پزشکیان و دولت چهاردهم، همگان شکست می‌خورند و ناکام می‌شوند. این حقیقت، اصلی است که نه تنها در همه دولت‌ها و دوره‌ها مصداق دارد، بلکه بعید به نظر می‌رسد صاحبنظر دلسوز یا فعال سیاسی باشد که به آن باور نداشته باشد. بر این اساس، پیروزی یا موفقیت یک دولت، پیروزی و موفقیت همه قوا و همه مردم ایران است. همچنان که ناکامی و ضعف در یک قوه، اعم از دولت یا مجریه، به سایر قوا و نیز به سطوح مختلف زندگی عادی مردم نیز سرایت می‌کند. استقبال جریان‌ها و گروه‌های سیاسی از اظهارات رئیس جمهور منتخب، مبنی بر ضرورت وجود وفاق در همه سطوح و اداره کشور، ناشی از درک همین حقیقت است. اینکه چه صاحبان قدرت و چه مردم، همگی سوار بر یک قایق مشترک هستند که اگر خللی بر آن وارد شود، آسیب ناشی از آن متوجه همگان خواهد شد. درعین حال که موفقیت یعنی حرکت مستمر و خوب این قایق، به بهبود وضع و شرایط همگان منجر خواهد شد.

 

الزامات وفاق و همدلی

با وجود همه آنچه گفته شد، وفاق از جمله مسائلی است که تنها با سخن گفتن یا بیان اظهارات زیبا محقق نمی‌شود. همچنان که خود رئیس جمهور منتخب علاوه بر ضروری خواندن وجود وفاق در کشور، بر یکی از الزامات آن یعنی فراگیری مدیریتی در دولت چهاردهم نیز تأکید کرد. اما همچنان که هر واژه یا مفهومی، معانی مختلفی دارد، وفاق نیز به نوبه خود الزامات متنوعی دارد. از جمله این الزامات، واقع‌بینی و جلوگیری از وارونه نمایی وضع موجود است. منظور از واقع‌بینی و جلوگیری از وارونه‌نمایی، این است که برخی تلاش کنند تا دستاوردها، تلاش‌ها و اقدامات دولت سیزدهم را به طور کلی زیر سؤال ببرند و آن را ناچیز، بی اهمیت و حتی مضر برای کشور توصیف کنند. این امر نه تنها زمینه ایجاد وفاق در کشور را کمرنگ می‌کند، بلکه می‌تواند آسیب‌های بسیاری را نیز متوجه دولت چهاردهم کند. زیرا اگر برخی مدام بر طبل سیاه‌نمایی بکوبند و بخواهند تصویری شوم از اقدامات دولت قبل از خود ارائه دهند، این امر جز به معنای افزایش انتظارات از دولت چهاردهم نخواهد بود. چنین رویکردی، نه تنها فضای بدبینی سیاسی را میان نخبگان افزایش می‌دهد، بلکه هزینه‌های روانی و اجتماعی بهبود که لازمه فعالیت هر دولتی در آغاز راه است را نیز افزایش می‌دهد. در این معنی، وفاق، تنها به معنی همدلی با نیرو‌های آینده نیست، بلکه باید نسبت به نیرو‌های گذشته و میراث باقی مانده از دیگران نیز نگاهی همدلانه داشت و با عینک واقع‌بینی به آن نگاه کرد. همچنان که بنا به سنت تاریخ، دولت چهاردهم و اساساً هر دولتی، انتظار دارد دولت بعدی با آن چنین رفتاری را پیشه کند.

 

اگر وفاق نباشد، اعتماد هم نیست

این یک حقیقت است که اگر وفاق نباشد، اعتماد هم نیست. اما این حقیقت، از زبان مسعود پزشکیان رئیس جمهور منتخب بیان شده است. وی در همایش اعضای کمیته‌ها و کارگروه‌های انتخاب دولت چهاردهم، پس از تبیین ضرورت وجود وفاق در کشور، گفت: «شعار دادیم که مملکت برای همه است و امروز باید به آن عمل کنیم، باید از همه گروه‌ها حضور داشته باشند و همه جا هم گفتیم که نمی‌شود که مملکت را یک گروه اداره کند باید بتوانیم از همه نخبگان استفاده کنیم و می‌توانیم دولتی درست کنیم که یک وفاق ملی در آن باشد و آنهایی هم که کنار ایستاده‌اند ببیند که ما می‌خواهیم با وفاق و کارشناسی و شاخص‌ها جلو برویم.» پزشکیان با بیان اینکه «کاری نکنیم که افرادی با حزب و جناح و دوستی بالا بیایند بعد فردا به ما بگویند شما هم که همان کار را کردید» ادامه داد: «الان همه نگاه می‌کنند افرادی که ما انتخاب می‌کنیم آیا بوی وفاق می‌دهند یا نمی‌دهند. باید در اولین قدم این وفاق را ایجاد کنیم، چون اگر وفاق نباشد و پست‌ها را آن‌گونه که دوست داریم تقسیم کنیم، آن اعتماد اجتماعی را از دست خواهیم داد.» رئیس جمهور منتخب در بخش مهمی از سخنان خود، بر فراگیر بودن کابینه خود تأکید کرد و گفت که «به تمام گروه‌ها گفتم افراد خودشان را معرفی کنند.»

 

نظر فراگیر در کنار کابینه فراگیر

سخنان رئیس جمهور منتخب درباره فراگیری کابینه روشن است، کابینه‌ای که توافق‌ساز و اجماع‌ساز خواهد بود. اما نکته مهم این است که حامیان سیاسی و رسانه‌ای دولت چهاردهم نیز باید چنین دیدگاهی را پیشه کنند. دیدگاهی که طی آن، هنگام ارزیابی دولت سیزدهم نه تنها عدالت و تقوای سیاسی، بلکه اجماع‌سازی و توافق‌سازی نیز لحاظ شود. چرا که توافق با گذشته نشان خواهد داد که آیا در ادعای توافق با آینده و دیگر بازیگران سیاسی، صدقی هست یا خیر. ایجاد این صدق و تقویت این رویکرد، به همراه زدودن رویکرد مبنی بر سیاه‌نمایی و دوری گزینی از اجماع، انتظار دیگری از رئیس جمهور منتخب در قبال برخی اطرافیان و جریان‌های سیاسی حامی است.

منبع: روزنامه ایران