بدعهدی افغانستان در حقابه هیرمند و نقش بازیگران منطقه‌ای

گروه اجتماعی خبرگزاری تسنیم؛ حمیدرضا رمضانی، کارشناس ارشد محیط زیست: افغانستان همچنان از جریان آب رودخانه هیرمند به سمت سیستان و بلوچستان، دریاچه هامون و شهرستان زابل جلوگیری می‌کند.

این در حالیست که آب در رودخانه هیرمند جریان دارد اما مقامات افغان با بهانه‌های واهی از ورود آب به کشورمان ممانعت کرده و آن را به سمت شوره‌زار گودزره منحرف می‌کنند.

برخلاف ادعای مسئولان وزارت امور خارجه، انحراف سیلاب هیرمند به شوره‌زار گودزره همچنان ادامه دارد. این در حالیست که بر اساس معاهده رسمی سال 1351 میان نخست‌وزیر وقت ایران، امیرعباس هویدا و نخست‌وزیر وقت افغانستان، موسی شفیق، مقرر شد که افغانستان سالانه 850 میلیون متر مکعب آب از طریق هیرمند به ایران اختصاص دهد اما این تعهد از سوی افغانستان رعایت نمی‌شود.

بررسی تصاویر ماهواره‌ای Sentinel-2 توسط مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران نشان می‌دهد که در 20 روز از 22 دی تا 12 بهمن 1403 جریان قابل‌توجهی از آب در هیرمند وجود داشته است. این آب در بند کمال‌خان جمع‌آوری و سپس از طریق مخزن دوم آن به شوره‌زار گودزره هدایت شده است.

در گذشته، گودزره تنها مازاد آب تالاب هامون را از طریق رودخانه شیله دریافت می‌کرد اما پس از ساخت بند کمال‌خان، مسیر طبیعی رودخانه هیرمند به عمد تغییر داده شده است.

سیاست‌های اشتباه گذشته و نقش ایران در ساخت بند کمال‌خان

این بحران آب زمانی تلخ‌تر می‌شود که بدانیم در سال‌های 2010 تا 2012، دولت افغانستان در حال احداث بند کمال‌خان بود اما به دلیل نبود زیرساخت‌های لازم، ایران سیمان مورد نیاز این پروژه را تأمین کرد! نتیجه این اقدام، تکمیل بند کمال‌خان و مسدود شدن جریان طبیعی آب به ایران بود.

نقش ترکیه  در بحران آب افغانستان

حل بحران حقابه ایران از افغانستان تنها از طریق دیپلماسی آب ممکن نیست بلکه باید همکاری‌های اقتصادی و انرژی نیز در نظر گرفته شود. ترکیه، که سودای ژاندارمی خاورمیانه را در سر دارد، با سرمایه‌گذاری گسترده در افغانستان، عملاً مدیریت منابع آبی این کشور را در دست گرفته است.

ترکیه با اجرای پروژه‌های شهرسازی، جاده‌سازی، سدسازی و کشاورزی، نفوذ قابل‌توجهی در افغانستان پیدا کرده و اکنون این کشور را به ابزاری برای فشار به ایران تبدیل کرده است.

بحران آب در هیرمند، تنها یک مسئله فنی و محیط‌زیستی نیست بلکه ابعاد اقتصادی، سیاسی و ژئوپلیتیکی گسترده‌ای دارد. ایران باید ضمن پیگیری دیپلماسی آب، از اهرم‌های اقتصادی، سیاسی و حتی نظامی برای جلوگیری از زیاده‌خواهی‌های افغانستان و نقش‌آفرینی بازیگران خارجی مانند ترکیه و آذربایجان استفاده کند. عدم توجه به این مسئله، می‌تواند در آینده‌ای نزدیک به یک بحران امنیتی تمام‌عیار برای ایران تبدیل شود.

انتهای پیام/