مادران شهدا نماد ایستادگی، فداکاری و عشق به وطن هستند. آنها با دلی سرشار ازعشق و افتخار، ازدست‌دادن فرزندان‌شان را با صبر و استقامت پذیرفته ودرعرصه‌های اجتماعی به‌عنوان الگو‌هایی الهام‌بخش حضور دارند. با توجه به نقش مؤثر این مادران در تحولات اجتماعی و روایت‌های دراماتیک از زندگی آنها پس از فقدان فرزندان، فیلم‌ها وسریال‌های زیادی به‌طور مستقیم و غیرمستقیم به این موضوع پرداخته‌اند.

دراین راستا، میلاد حاجی‌پروانه (تهیه‌کننده) و علی درخشنده (کارگردان) در سریالی به‌نام «آخرین دیدار» تلاش کرده‌اند تا در درامی شاعرانه، با اقتباسی آزاد از کتاب «تنها گریه کن» (نوشته اکرم اسلامی در انتشارات حماسه یاران) تولید کنند که نگاهی متفاوت به زنانگی این مادران ایرانی دارد.

این سریال روایت‌گر سه دهه زندگی خانواده‌ای است که در میان وقایع مختلف، بخشی از تاریخ معاصر نیز به تصویر کشیده می‌شود. میلاد حاجی‌پروانه درگفت‌وگویی با جام‌جم به روند تولید این سریال و اهمیت نگاه متفاوت در روایت زندگی مادران شهدا اشاره کرده است. شبکه افق «آخرین دیدار» را از۶ دی‌ماه روی آنتن برده والبته از این هفته نیز می‌توانید این سریال را از قاب شبکه دو ببینید. شایان ذکر است که کتاب «تنها گریه کن» داستان زندگی پرفراز‌و‌نشیب مادر شهید محمد معماریان، سرکار خانم اشرف‌السادات منتظری است.

اثری با نقش اصلی یک زن

میلاد حاجی‌پروانه، تهیه‌کننده سریال «آخرین دیدار» با صحبت از تاریخچه تولید این سریال گفت: پروژه آخرین دیدار را با نام دیگری ازسال۱۴۰۱ شروع به کارکردیم. ما از گذشته در زمینه بانوان و خانواده تحقیقات زیادی انجام داده بودیم و در این راستا به مرحله‌ای رسیدیم که تمایل داشتیم اثری با نقش اصلی یا سوپر‌نقش یک زن بسازیم. در مطالعات مختلف، به کتابی رسیدیم که براساس استقبالی که مخاطبان از این اثر داشتند تصمیم گرفتیم با اقتباسی آزاد از آن، اثری تصویری نمایشی تهیه و تولید شود. با پیشنهاد ناظر پروژه در ابتدا کارگردانی را آقای وارسته عهده‌دار شدند. مدتی هم ایشان کار را پیش بردند ولی در ادامه توافقات لازم پیش نیامد و بدین ترتیب تقریبا از مرداد۱۴۰۲ آقای درخشنده جهت کارگردانی به تیم تولید ملحق شدند. از شهریور ۱۴۰۲، همکاری‌ام با آقای درخشنده آغاز شد وحدود یک سال تولید به طول انجامید.

تهیه‌کننده «آخرین دیدار» ادامه داد: تلاش کردیم «آخرین دیدار» با تنوع قومیتی و جغرافیایی به تصویر درآید. ما در تهران، قم، نشترود، مشهد و شهر‌های دیگر تصویربرداری داشتیم، به این علت که نمی‌خواستیم مخاطب صرفا فضای شهری تهران را ببیند. درهر قسمت به تناسب طراحی سعی کردیم مخاطب در کنار روایتی که اتفاق می‌افتد حظ بصری هم ببرد.

مادران شهید سوژه ساخت سریال

حاجی‌پروانه این سریال را اولین سریال با تمرکز و محوریت مادر شهید معرفی کرد و ادامه داد: «آخرین دیدار» اولین سریالی است که نقش اصلی‌اش با تمرکز بر نقش مادر شهید تولید شده است. پیش از آن فیلم‌هایی با محوریت مادران شهید داشته‌ایم، اما تاکید می‌کنم آخرین دیدار اولین سریال است. ما در این کاربه شدت بایک رویکرداجتماعی پیش رفتیم و سعی کردیم در یک قالب اجتماعی، روایت یک زندگی و خانواده رادریک بسترتاریخی اجتماعی ارائه دهیم. تلاش‌مان این بوده که سریال بسیار واقع‌نگارانه و مبتنی بر زیست‌بوم ایرانی تهیه و تولید شود.

رویکرد اجتماعی منحصر‌به‌فرد

این تهیه‌کننده با صحبت از سلایق مختلف زیباشناختی در فیلمسازی عنوان کرد: در تولید آثار هنری فارغ از دانش و کیفیت خروجی، سلیقه فاکتور بسیار مهمی است. هنوز هم به‌دلیل سلیقه‌های متفاوت در تولید آثار هنری با مشکلاتی روبه‌رو هستیم. برخی از منظر  زیبایی‌شناسی چپ، طرفداررنگ‌های تیره وخنثی در فیلمبرداری کار‌های دهه انقلاب ودهه شصت هستند. ما دراین اثر به سمت ایده‌ای رفتیم که در هیچ اثر دیگری دیده نشده. این نوع پرداخت به نسبت با نوع رایج پرداخت زیبایی‌شناختی چپ و غالب متفاوت است؛ بنابراین تفکر رایج ممکن است نگاه ما در پرداخت «آخرین دیدار» رانپسندند وهمکاری نکنند واذیت هم بکنندکه البته مادرک می‌کنیم.

اولین روایت شاعرانه از تاریخ اجتماعی ایران

وی «آخرین دیدار» را اثری شاعرانه دانست و اضافه کرد: در این سریال مخاطب با یک سیر تاریخی‌-اجتماعی مواجه می‌شود که در آن دهه ۴۰ و ۵۰ و ۶۰ روایت می‌شود. به شدت این اثر به لحاظ زیبایی‌شناسی فرمی کار متفاوتی است. روایت شاعرانه و حس‌و‌حالی که «آخرین دیدار» به مخاطبانش عرضه می‌کند، ازمهم‌ترین مزیت‌های کار ماست. با این‌که در تاریخ فیلم‌سازی انواع قالب‌های روایتی را در این موضوع داشته‌ایم امابه نظرم این سریال، اولین روایت شاعرانه از این موضوع و سوژه است. شاعرانگی را مهمترین مزیت درفرم ومحتوای این اثرمی‌دانم. والبته این اثرفرصتی است برای گفت‌وگوبامخاطبی که به زیبایی‌شناسی و فرم متفاوت عادت ندارد. می‌توانم به طور مثال از وضعیت سفید نام ببرم که دیگر بعد از این سریال اثری با شاخصه‌های متفاوت که بتواند با مخاطب، همزبانی عمیق و کثیری ایجاد کند، نداشته‌ایم. ما تلاش کردیم این فرم را به‌دست بیاوریم و به‌زعم بنده به این فرم رسیده‌ایم. «آخرین دیدار» را سرآغاز جریانی در فیلمسازی می‌دانم که اثرش را در تولیدات آینده خواهیم دید.

تمرکز بر استعداد‌های کمتر شناخته شده

حاجی‌پروانه استراتژی تیم تولید این پروژه در انتخاب بازیگران را این‌گونه توضیح داد: استراتژی اصلی تیم «آخرین دیدار» در انتخاب بازیگران این بود که برای نقش اصلی از بازیگران با توانایی بالا که کمتر شناخته شده‌اند، استفاده کنیم تا بک‌گراندی برای مخاطب ایجاد نکنیم. خانم افسانه کمالی یکی از بهترین انتخاب‌ها برای نقش اصلی بود و معتقدم در این سریال بازی درخشانی ارائه داد. برای نقش‌های جانبی، از بازیگران شناخته‌شده‌تری استفاده کردیم. 

تهیه‌کننده «آخرین دیدار» با اشاره به بازی افسانه کمالی تاکید کرد: در مورد خروجی سریال و انتظاراتی که از آن داریم، مطمئنم که بازی خانم کمالی به شدت مورد توجه قرار خواهد گرفت. فکر می‌کنم که انتخاب خانم کمالی و نحوه بازی ایشان، تأثیر زیادی در جذب مخاطب داشته باشد.

از فیلم‌برداری تا موسیقی و طراحی صحنه

این تهیه‌کننده تلویزیون با برشمردن بخش‌های موفق «آخرین دیدار» افزود: در این سریال بخش‌های مختلف تولید موفقیت‌های چشم‌گیری را رقم زده‌اند. به‌عنوان مثال، محمد افسری، فیلم‌بردار سریال‌های موفق «ارمغان تاریکی» به کارگردانی آقای جلیل سامان و فیلم «نفس» که در این پروژه قبول زحمت کرده، به‌نسبت آن آثار موفق، فیلمبرداری موفق‌تری را ثبت کرده است. در طراحی صحنه «آخرین دیدار» با زحمات پیام حسین‌سوری نیز موفق ظاهر شده‌ایم. موسیقی این اثر کاری از علی شمس اسکندری است که فوق العاده بر تصاویر می‌نشیند. تقریبا در مورد موسیقی، ما بیش از ۳۰۰ دقیقه موسیقی برای سریال تولید کردیم که با صبر و وسواس بسیار زیادی انجام شده و قطعا از آن دست موسیقی‌هایی خواهد شد که در حافظه‌ها ماندگار خواهد بود. تیتراژ سریال نیز به دست پژمان ابوالقاسمی ساخته شده و تمامی جوانب آن با دقت و توجه به معیار‌های هنری انتخاب شده است. در شرایطی که مخاطبان با انواع سریال‌های هیجانی مواجه‌اند سعی کردیم سریالی عاشقانه عرضه کنیم که فرم و بیانی شاعرانه و آرام و خانوادگی دارد. امیدواریم این سریال بتواند مخاطب خاموشی را که همیشه پیگیر این دست سریال‌ها بوده را به خود جذب کند. 

تلاشی برای نمایش زن کنشگر و فعال در جامعه

وی در توضیح شخصیت‌پردازی زن در این سریال تصریح کرد: بازی خانم کمالی توانسته زنی از گذشته را به زنی در عصر امروز تبدیل کند. ایشان توانسته‌اند زمان گذشته و حال را به هم نزدیک کنند. علاوه بر روایت «آخرین دیدار» این بازی ایشان است که روایتی در گذشته را به اثری با قابلیت روز مبدل می‌کند. زن در «آخرین دیدار» مادری است که در کنار خانواده به موضوعات حساس اجتماعی می‌پردازد. تا‌کنون معمولا در فیلمسازی، فقدان زنانی که کنشگر و فعال باشند، احساس می‌شده است. در سینمای ایران فارغ از طبقه اجتماعی زنان را در دو فرم بیشتر نمی‌بینیم. یا زنان در قالب فتنه‌گر به تصویر کشیده می‌شوند یا این‌که بسیار منفعل‌اند. ما در این پروژه به‌دنبال نشان‌دادن زنی هستیم که در عین داشتن زندگی خانوادگی، در اجتماع نیز فعال و کنشگر است. چالش پرداخت به چنین زنی در حوزه اندیشه‌ای این است که پرسیده می‌شود چطور چنین زنی را پرداخت کنیم که به یک چهره فمینیستی تعبیر نشود. یعنی در عین حال که به خانواده‌اش توجه دارد، حضور در اجتماع را هم فعالانه پیگیری می‌کند. همیشه فعالیت اجتماعی زنان در جامعه جزو مسائل سخت بوده و هنوز هم همین‌طوراست. با این شرایط ما «آخرین دیدار» را ساختیم. مسائل زیادی را بررسی کردیم که به فمینیسم متهم نشویم.

منبع: روزنامه جام‌جم