با ساخت شبکه‌های گسترده ارتباطی در فضای مجازی - که استارتاپ‌ها نیز جزئی از آن هستند- عملا فاصله بین مشتری و خدمات‌دهنده از میان رفته، این دو گروه در مدت کوتاهی با هم اطلاعات و خدمات‌شان را مبادله می‌کنند. برای دستیابی به این فضای کسب و کار تازه، به حضور کارمندان یک استارتاپ در پایتخت یا شهرهای بزرگ نیازی نیست.

امکانات مجازی به‌طور یکسان در اختیار همه قرار گرفته و چالش اصلی ارائه یک ایده خوب و پروراندن آن است، نه لزوما دسترسی به امکانات فیزیکی. کسب‌وکارهای نوپا چطور می‌توانند از مهاجرت روستایی‌ها به شهرهای بزرگ جلوگیری کنند؟ ما چه تجربه‌هایی در این حوزه داشته‌ایم و کشورهای پیشرفته، چگونه با استارتاپ‌هایشان ترمز مهاجران روستایی را می‌کشند؟

• حوزه کلان: اتصال محصولات محلی به بازار شهری

برای اینکه بتوانیم جلوی مهاجرت از روستا به شهر را بگیریم یا این روند را معکوس کنیم، باید این نوع مهاجرت را در قالب جدید استارت‌آپی بریزیم. در این قالب، محل فیزیکی که استارتاپ در آن به ثبت رسیده باشد، مهم نیست بلکه نگاه آدم‌ها شرایط را تغییر می‌دهد. با این نگاه، یک فرد روستایی که قبلا به هر دلیلی مهاجرت کرده، می‌تواند در تهران استارتاپی راه بیندازد که برای هم‌روستایی‌هایش مفید باشد. یک فروشگاه اینترنتی بزرگ که در تهران به ثبت رسیده می‌تواند نیروی کارش را از شهرستان‌ها انتخاب کرده و ‌با این‌کار ضمن اشتغال‌زایی برای نیروهای بومی، ‌بازار خودش را گسترش بدهد.

اینها بخشی از حرف‌های کاوه یزدی‌فر، مربی و کارشناس حوزه استارتاپ به همشهری است که معتقد است، بسیاری از مسائل در حوزه استارتاپی باید بازتعریف شوند. او می‌گوید: «واقعیت این است که شهرهای بزرگ، بازار بزرگی دارند که از نظر تجاری یک «فرصت» است و نمی‌توان از آن چشم‌پوشی کرد. در سوی دیگر، تولیدکننده‌های کوچک هم «مزیت محلی‌بودن»‌(Local advantage)‌ دارند که محصولات کمتری تولید می‌کنند و محلی بودن‌شان یک مزیت است. استارتاپ‌ها با اتصال این دو گروه، حجم مشتری‌ها را به‌طور قابل توجهی بالا می‌برند.»

• پررونق‌شدن بازار صنایع‌دستی

فروش صنایع‌دستی یکی از زمینه‌هایی است که می‌تواند با درآمدزایی برای روستاییان هنرمند، ‌از مهاجرت آنها به شهر جلوگیری کند. با وجود این، به‌خاطر وجود دلال‌ها در این بازار و افزایش اجناس تقلبی عملا شبکه درستی در این رابطه وجود ندارد. این بخشی از حرف‌های سیدمرتضی نقیبی، مؤسس استارتاپ «چونک» است که از سال 93در زمینه فروش صنایع‌دستی کار می‌کند.

او می‌گوید: یکی از مشکلات جدی روستاییان دسترسی نداشتن به بازار است. به‌خاطر دور بودن راه‌ها، یک روستایی نمی‌تواند محصولاتش را با هزینه پایین به شهر بفرستد. اگر این‌ مرحله را رد کند، در زمینه بازاریابی به مشکل می‌خورد. در این فضا دلال‌ها ظهور می‌کنند، محصول را به قیمت بسیار پایین از تولیدکننده خریده و آن را با بهایی بالامی‌فروشند. « کاری که استارتاپ‌ها انجام می‌دهند، کم کردن فاصله خریدار و فروشنده است. به گفته نقیبی، این استارتاپ محصولات را به‌طور مستقیم و غیرامانی از تولیدکننده خریده و به‌صورت آنلاین می‌فروشد. برای جذب مشتری بیشتر، نوآوری‌هایی در زمینه طراحی و تولید محصولات جدید اجرا می‌شود. در استارتاپی که نقیبی راه‌اندازی کرده، افراد با تحصیلات و تجربه کاری مرتبط با گردشگری و صنایع‌دستی ‌ به خدمت گرفته می‌شوند. طراحی‌ها نیز مطابق با نیازهای روز است و به همین دلیل، بازار آن گسترده‌تر خواهد شد.»

• کشاورزی در اقتصاد دیجیتال

دولت اتریش برای حمایت از جامعه روستایی در این کشور در طول یک دهه گذشته برنامه‌های مفصلی را برای حمایت از کشاورزان، جامعه روستایی و استارتاپ‌ها تدارک دیده و اجرا می‌کند. سروش مرتضی‌پور، بنیانگذار استارتاپ «نیتیوی» در اتریش که با اکوسیستم استارتاپی این کشور در ارتباط است، درباره این حمایت‌ها به همشهری می‌گوید: «دولت اتریش سال‌هاست برای حمایت از کشاورزان، محصول آنها را خریده و به بازار تزریق می‌کند.

با وجود این، در زمینه ارتباط‌دادن کشاورز و مشتری به‌صورت مستقیم استارتاپ‌ها بهتر عمل می‌کردند. دولت با اطلاع از این موضوع، دست استارتاپ‌ها را برای بازاریابی مستقیم باز گذاشت.» رشته‌های جدید دانشگاهی در اتریش نیز با ارتباط دادن رشته‌های سنتی - در رشته‌های کشاورزی و منابع طبیعی- با خلاقیت باعث جذب دانشجوهای روستایی شده‌اند تا اینطور که مرتضی‌پور می‌گوید «این رشته‌ها بیشتر برای جذب کشاورزان و فرزندان آنها که اهل روستا هستند، تاسیس شده است.

در این رشته‌ها، بچه‌ها یاد می‌گیرند که چطور بین کشاورزی و استارتاپ ارتباط برقرار کنند. در نهایت، تسهیلاتی برای راه‌اندازی استارتاپ‌ها برایشان فراهم می‌کنند.» به گفته مرتضی‌پور، مهم‌ترین کمکی که دولت در اینگونه مواقع انجام می‌دهد، این است که کنار می‌کشد و بازار را تا حد ممکن در اختیار بازار جدید می‌گذارد.»