به گزارش خبرنگار مهر، دانشگاهها از دیرباز تاکنون در یک سیر تکاملی و توسعه ای شرایط و موقعیت های متفاوتی را تجربه کردند؛ به طوری که از یک نهادِ صرفا «تدریس و آموزش محور» به نهادی «پژوهش و تحقیق محور» تبدیل شدند که از آنها با عنوان دانشگاه های نسل یک و دو نام می برند. پس از مدتی اما به دلیل کمبود بودجه برای پژوهش، دانشگاهها دیگر نمی‌توانستند متکی به بودجه‌های تخصیص یافته دولتـی بمانند و برای کسب سرمایه‌هـای بیشتر، بـه فعالیـت‌هـای تجاری و کسب و کار، روی آوردند و در واقع مدل دانشگاه های نسل سوم بـا عنـوان دانشـگاه‌های کارآفرین، رهبری آموزش‌های کارآفرینی را عهده‌دار شدند.
با گذر زمان و همزمان با پیشرفت های علمی و فناورانه و لزوم پاسخگویی دانشگاه ها به خواست‌های مبتنی بر جامعه، نیاز به مدل جدیدی از دانشگاه احساس شد و دانشگاه‌های نسل چهارم که علاوه بر داشتن کارکردهای سه نسل قبلی، برای علوم انسانی و فن‌آوری‌های نرم نیز برنامه داشته باشند، پدیدار شد؛ هرچند هنوز برخی از دانشگاهها برای ورود به نسل چهار جا مانده اند اما برخی دیگر به خصوص دانشگاه های صنعتی و فنی از قافله عقب نمانده و چشم اندازهای خوبی را برای همسو کردن پژوهش‌های دانشگاهها با فناوری های نوین ترسیم کرده اند.
نیاز به «دانشگاه گره گشا و پاسخگو» و بهره برداری از ظرفیت‌های علمی و تخصصی جامعه دانشگاهی اما در سال‌های گذشته همزمان با اعمال تحریم ها علیه کشورمان پررنگ تر شد و انتظارات از این نهاد علمی را بالا برد؛ به طوری که مسولان عالی رتبه کشور تاکید دارند دانشگاه ها باید برای برون رفت از مسائل و مشکلات کشور ورود جدی و عالمانه تری داشته باشند و نخبه پروری را در دستور کار قرار دهند.
در یکی دو سال گذشته رهبر انقلاب و مسئولان از جهات مختلف بر مساله محوری دانشگاه ها تاکید داشته اند و انتظاراتی را پیرامون آن مطرح کرده اند که در متن زیر به بازخوانی انتظارات مهم از دانشگاه برای گره گشایی از مشکلات کشور پرداخته ایم.
رهبر انقلاب: «حل مساله» شاخص ارتقا اساتید شود
در سال های اخیر که رهبر انقلاب همواره میزبان جامعه دانشگاهی بودند، همواره بر لزوم درگیر شدن دانشگاهیان با مسائل کشور، راهگشا بودن و توانایی حل مساله تاکید کردند و ایشان در دیدار اخیر خود در مهرماه ۱۴۰۱ با نخبگان خطاب به آن ها تاکید کردند: از فرد نخبه این انتظار وجود دارد که ظرفیت شخصی خود را تبدیل به ظرفیت ملی کند و توانایی‌های خود را در جهت حل مسائل کشور قرار دهد.
ایشان در بخش دیگری از سخنان خود با تأکید بر لزوم اصلاح شاخص ارزیابی اساتید و نخبگان، خاطرنشان کردند: اکنون شاخص ارزیابی اساتید و نخبگان، تعداد مقالات است در حالی‌که باید موضوع حل مسئله را شاخص ارتقاء قرار داد.
رهبری همچنین در دیدار اخیر خود در اردیبهشت ۱۴۰۱ توصیه هایی به دانشجویان داشت. ایشان در این دیدار خطاب به دانشجویان نسبت به بررسی راه حل ها و تجربه ها در مسائل کشور پرداختند و اندیشه ورزی، جریان سازی فکری علیه مولفه‌های مخل اقتصاد دانش بنیان، گفتمان سازی در مورد شرکت های دانش بنیان و آشنایی نزدیک با مسائل کشور تحقیق کار بر روی آنها تاکید کردند.
پژوهش‌ها با ۲ هدف تأمین نیازها و مرجعیت علمی انجام شود
آیت‌الله خامنه‌ای در این دیدار، دانشجویان را به عمیق شدن در مسائل اصلی کشور و مماس شدن با آنها فراخواندند و افزودند: وقتی با تمرکز بر روی یکی دو مسئله، درباره آنها فکر و تحقیق کنید، نتایج این تحقیقات عمیق، برای دستگاههای مربوط قابل استفاده خواهد بود. ایشان همچنین شعار امسال یعنی دانش‌بنیانی تولید را از جمله مسائل قابل تمرکز برای تشکل‌های دانشجویی برشمردند.
رهبر انقلاب همچنین در دیدارهای سال های قبل توجه به مقوله پژوهش و هدفمند کردن تحقیقات دانشگاهی را مصادیق عینی ضرورت تحول در دانشگاهها اعلام کردند و گفتند: «هدفمند کردن تحقیقات» مهم است و پژوهش‌ها باید با دو هدف اساسی «تأمین نیازها و حل مسائل کشور» و «رسیدن به اوج و مرجعیت علمی و حضور در جمع سرآمدان جهانی علم» صورت گیرد.
رئیس جمهور: دانشگاهها اتاق فکر دولت باشند
سید ابراهیم رئیسی همچنین در اجلاس روسای دانشگاهها، پژوهشگاه‌ها و پارک ها که شهریور امسال برگزار شد، از روسای دانشگاهها و در راس آنها وزیر علوم خواست، در دانشگاهها نظام مسائل کشور را تعریف کرده و برای مسائل مختلف از حوزه آب، برق و کشاورزی تا صنعت و معدن راهکار ارائه داده شود.
رئیسی ایجاد ارتباط نظام‌مند میان دانشگاه و عرصه‌های مختلف از جمله صنعت و بازار را از اولویت‌های کشور دانست و گفت: تلاش کنید ارتباط دانشگاه را با عرصه‌های مختلف برقرار کنید تا مسائل اصلی کشور به مدد علم و دانش نشات گرفته از دانشگاهها حل و فصل شوند.
دانشگاه ها درباره «اشتغال» و «فناوری های نو» راهکار عملیاتی بدهند
رئیس جمهور همچنین در آیین بازگشایی رسمی سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۴۰۱ دانشگاهها با تاکید بر اینکه دانشگاهها باید برای حل مسائل کشور به کمک دولت بیایند و بالاتر از آن، اتاق فکر دولت باشند، گفته بود: روشنفکران کسانی هستند که در جایگاه دیده‌بانی به رصد مسائل جامعه می‌پردازند، به موقع درباره آسیب‌ها هشدار می‌دهند و برای رفع آنها راهکار ارائه می‌دهند.
رئیسی در نشست هم‌اندیشی با اساتید دانشگاه همدلی، همفکری و استفاده از ظرفیت عظیم جوانان و نخبگان دانشگاهی کشور را بهترین راهکار عبور از موانع و مشکلات کشور دانست و گفت: در دولت به استفاده از همه ظرفیت‌های فکری و منابع انسانی کشور باور داریم و به سوی همه دلسوزان و دغدغه‌مندان خصوصا در جامعه دانشگاهی و نخبگانی کشور دست یاری دراز کرده‌ایم.
رئیس جمهور دانشگاهها را اتاق فکر دولت خواند و تأکید کرد: دانشگاه باید مسایل کشور را با اولویت و به صورت مسأله‌محور مورد بررسی قرار داده و در خصوص مسایلی مانند، آب، خاک، کشاورزی، هوا، صنعت، اشتغال و فناوری‌های نو راهکارهای عملیاتی به دولت ارائه دهد.
معاون اول رئیس جمهور: دانشگاهها بازوی فکری دستگاههای اجرایی باشند
محمد مخبر معاون اول رئیس جمهوری که اخیرا در نشست هیات امنای دانشگاه تربیت مدرس حضور پیدا کرده بود، با اشاره به اینکه توجه به تحقیقات کاربردی و ارائه راه حل های عملیاتی و قابل اجرا برای چالش های کشور ضروری است گفت: دانشگاهها باید تحقیقاتشان کاربردی و کانون حل مساله باشند.
مخبر با تاکید بر نقش محوری دانشگاه تربیت مدرس در حل مسائل گفت: این دانشگاه می‌تواند به عنوان یک کانون مهم در شناسایی ظرفیت‌ها و حل مسایل پیش روی کشور تلاش کند و به عنوان بازوی فکری مجریان دستگاههای اجرایی در صحنه حضور فعال داشته باشد. وی همچنین حرکت دانشگاه به سمت پژوهش‌های کاربردی و تشکیل کانون‌های حل مسئله در دانشگاه را از مسائل مهم در مأموریت دانشگاه تربیت مدرس عنوان کرد.
دانشمندان، پژوهشگران و نخبگانی که در فضاهای علمی حضور و نقش‌آفرینی دارند از ظرفیت‌های مهم در حل مشکلات کشور هستند که مسئولان باید از این ظرفیت توانمند استفاده کنند.
رئیس نهاد رهبری در دانشگاهها : راه‌اندازی مراکز پژوهشی برای حل مساله راهگشا است
حجت الاسلام والمسلمین مصطفی رستمی رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها حل نیازهای کشور را مستلزم ایجاد پیوند میان مسئولین و دانشگاهیان دانست. او در همین رابطه گفته بود که هنوز اتصال دقیق، کامل و پروژه محور میان نخبگان و بدنه‌ی سیاست‌گذار و تصمیم‌گیر ایجاد نشده است تا بدنه مدیریتی کشور، این ظرفیت عظیم را برای شتاب‌بخشی به حل مشکلات موجود به کار بگیرند.
رستمی گفت: راه‌اندازی مراکز پژوهشی به عنوان یک راهکار مهم در شناسایی مسائل، ارائه راهکار و بعضا حضور برای حل مسئله همواره راهگشا بوده؛ به همین دلیل بود که در برخی از مقاطع، دستگاههای اجرایی مجبور بودند برای ارزیابی بهتر وضعیت عملکرد خود و شناسایی مسائل و مشکلات، به سمت تأسیس مراکز پژوهشی بروند.
وی افزود: استادان و نخبگان دانشگاهی حداقل در ۴۰ گرایش و تخصص با مرکز هم‌اندیشی در ارتباط هستند و این توانمندی را دارند تا مشاور، ارزیاب و طراح برای دستگاه‌ها باشند.
معاون علمی رئیس جمهور: نخبه باید حس کند که در حل مسائل موثر است
روح‌الله دهقانی فیروزآبادی معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان رئیس جمهور اخیرا در نشست هم اندیشی مدیریت هلدینگ‌ها، شرکت‌های سرمایه گذار خطر پذیر و شرکت‌های دانش بنیان در راستای تاکید بر هموارسازی مسیر حل مساله برای نخبگان گفته بود: اگر بتوانیم فضای جدید کشور را با کمک مجموعه‌های انقلابی پیش ببریم می‌شود امیدوار بود جریان‌های مسئله محور در کشور راه بیفتند تا مسائل کشور را حل کنند. باید ریسک کنیم و مسائل کشور را به این تیم‌ها بسپاریم.
دهقانی فیروزآبادی افزود: باور ما در معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری این است که حتما باید یک جریان ویژه برای همکاری با نهادهای انقلابی ایجاد شود. این زیست بوم‌های مساله محور درگیر مسایل کشور می‌شوند تا مزه اثرپذیری را حس کنند. نخبه باید حس کند که در حل مسایل کشور موثر است. باید شرایطی فراهم شود تا توسط نخبگان کشور در زیست بوم‌های مسئله محور به رفع مشکلات کشور بپردازیم.
وزیر علوم: دانشمندان برای مسائل روز راهکار دهند/ لزوم ایجاد قوانین جدید
محمد علی زلفی گل وزیر علوم به عنوان سکاندار اصلی علم و پژوهش در کشور، نیز در نشست های مختلف با جامعه دانشگاهی بارها موضوع حل مساله و پاسخگو بودن دانشگاه را مورد تاکید قرار داده است؛ او در همین رابطه توضیح داد و گفت: دانشمندان ما در فضای دانشگاهی می‌توانند بررسی کنند که نیاز جامعه و مسئله روز چیست و برایش راهکار بدهند؛ به طور مثال وزارت نفت ما نیاز و مشکلات امروزش چیست و کجاست؟ این نیازها می‌تواند از سوی دانشگاهیان شناسایی شود و راهکار برایش ارائه کنند.
وزیر علوم گفت: نیاز داریم راهکارهایی پیدا کنیم که بخشی از آن راهکارها می‌تواند ایجاد قانون و بخشی شاید لزوم فرهنگ‌سازی باشد که به آن نیاز داریم. در نهایت باید به راهکاری رسید که منافع صنایع و دانشگاهها را پیوند بدهد؛ مانند بنگاه معاملاتی که رابطه مستاجر و صاحب خانه را برقرار می‌کند، ما نیز باید به چنین ساختاری برسیم.
زلفی گل همچنین در حاشیه دیدار با دانشجویان در دانشگاه قم تاکید کرد که باید تلاش شود که مسائل کشور احصاء شده و از ظرفیت تحقیقاتی اساتید و دانشجویان در راستای نیازهای کشور استفاده شود و با توجه به این بلوغ علمی که در دانشجویان مقطع لیسانس شاهد هستیم امید آن می رود که دانشگاهها به یاری خدا مسیر خود را به درستی طی می‌کند.
رئیس دانشگاه آزاد: دانشگاه از توجه صرف به دانش و برون‌دادهای علمی خارج شود
محمد مهدی طهرانچی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی بر این باور است که دانشگاه باید به جای مسئله‌سازی باید به دنبال مسئله‌یابی باشد. او در همین رابطه گفت: مسائل دانشگاه باید ناظر به محیط عمل و مشکلات واقعی مردم و جامعه باشد. برای اصلاح این امور، دانشگاه باید از تک‌بعدی بودن و توجه صرف به دانش و برون‌دادهای علمی پرهیز کند.
وی با تاکید بر اینکه باید با نگاه دقیق و علمی به حل مساله پرداخت، گفت: باید برای حل مسائل گروه تشکیل شود و تحقیقات مناسب صورت گیرد و در صورت دستیابی به نتیجه مناسب، از آن حمایت شود تا نتیجه کارها در راستای توسعه و آبادانی استان باشد. طهرانچی معتقد است که دانشگاه باید به چرخه حل مسئله ملی وارد شود و این حل مسئله ملی هم می‌تواند تمامی مسائل و موارد اعم از اشتغال، تولید و حتی مسائل اجتماعی را در برگیرد.
به گزارش مهر، مرور و بازخوانی مهمترین انتظارات از یک دانشگاه «گره گشا» و «حل مسئله محور» خط سیر دانشگاهها را برای اهداف و فعالیت های آینده روشن تر می کند. دانشگاه در این مسیر باید ضمن نیازسنجی جامعه و داشتن برآوردی از مسائل و مشکلات کشور در سطح ملی، خود را برای حل این مشکلات تجهیز کرده و با ابزارهایی نظیر پایان نامه های دانشجویی، فرصت مطالعاتی و تحقیق و پژوهش برای حل این مشکلات آستین بالا بزند.
