چین در استخراج دریایی هم پیشرو خواهد بود؟

باشگاه خبرنگاران جوان؛ حسین مهدی‌تبار- در ماه فوریه، جزایر کوک توافقی کلیدی با چین اعلام کرد: یک توافق پنج‌ساله برای اکتشاف دریاهای عمیق و مواد معدنی دریایی. اگرچه این توافق هنوز شامل مجوزهای کامل استخراج نیست، اما یک چارچوب برای بهره‌برداری احتمالی چین از منابع غنی بستر دریا در این مجمع‌الجزایر کوچک در اقیانوس آرام جنوبی ایجاد می‌کند. این توافق صرفاً یک توافق تجاری نیست، بلکه نقطه عطفی است که نشان می‌دهد مواد معدنی دریایی به یک محور جدید از رقابت ژئوپولتیکی تبدیل شده‌اند، رقابتی که ایالات متحده از آن غافل است و به سرعت در حال عقب ماندن است. در خشکی، سلطه چین بر منابع معدنی تقریباً در کوتاه‌مدت و میان‌مدت تضمین شده است، اما در زیر دریا، هنوز برای اقدام جسورانه برای کمک به دستیابی به سلطه معدنی ایالات متحده دیر نشده است.

رقابت جهانی برای مواد معدنی حیاتی در حال تشدید است، چرا که تحولات فناوری متقارن به طور بنیادین تقاضای منابع را افزایش داده است. همه انواع انرژی به مقادیر رو به رشد مس، نیکل، کبالت، عناصر نادر خاکی و سایر آلیاژها برای باتری‌های خودروهای الکتریکی، خطوط انتقال، نصب‌های انرژی تجدیدپذیر، زیرساخت‌های گاز طبیعی مایع و نیروگاه‌های هسته‌ای نیاز دارند. آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی می‌کند که تقاضا برای مواد معدنی انرژی پاک به تنهایی تا سال ۲۰۴۰ می‌تواند بین ۴۰۰ تا ۶۰۰ درصد افزایش یابد. همزمان، رشد سریع مراکز داده برای هوش مصنوعی نیاز به مواد معدنی مشابه دارد. همچنین، فناوری‌های دفاعی نیز به زنجیره‌های تأمین امن برای منابع استراتژیک وابسته هستند. ایالات متحده به طور فزاینده‌ای نقش مواد معدنی در ایجاد قدرت‌های بزرگ را می‌شناسد.

با این حال، نرخ‌های استخراج خشکی کافی برای همگام شدن با این تقاضا نیستند. کاهش کیفیت سنگ‌های معدنی، محدودیت‌های زیست‌محیطی، مخالفت‌های اجتماعی و آسیب‌پذیری‌های ژئوپولتیکی همگی توانایی گسترش معادن خشکی را در نرخ‌های مورد نیاز محدود می‌کنند و در عین حال امنیت تأمین منابع ملی را حفظ می‌کنند.

منابع دریاهای عمیق و حکمرانی

بستر دریا یکی از آخرین حوزه‌های منابع ناآشکار زمین است که شامل گره‌های پلیمعدنی، سولفیدهای حجیم بستر دریا و پوسته‌های غنی از کبالت و منگنز است. این سازه‌ها شامل ذخایر غنی از مس، نیکل، کبالت، منگنز و عناصر نادر خاکی هستند که اغلب در مقادیر بسیار بالاتری نسبت به معادل‌های خشکی یافت می‌شوند. در دهه گذشته، پیشرفت‌های فناوری در رباتیک، وسایل زیرآبی، علوم داده‌های اکتشافی و پردازش مواد، استخراج منابع از دریاهای عمیق (DSM) را از یک امکان به یک واقعیت قریب‌الوقوع تبدیل کرده است. ده‌ها قرارداد بهره‌برداری نشان داده‌اند که این منابع می‌توانند جمع‌آوری شوند.

حقوق منابع برای مواد معدنی دریایی تحت چارچوب حکمرانی کنوانسیون سازمان ملل در مورد حقوق دریا (UNCLOS) قرار دارد. به طور کلی، UNCLOS دو رژیم مالکیت را تعیین کرده است: کشورهای ساحلی حقوق منابع برای مواد معدنی بستر دریا در منطقه اقتصادی انحصاری (EEZ) و شلف‌های قاره‌ای گسترش‌یافته خود دارند، در حالی که سایر منابع تحت حاکمیت دریاهای آزاد توسط سازمان بستر دریا (ISA) مدیریت می‌شوند.

اگرچه بیشتر کشورها عضو UNCLOS هستند، ایالات متحده آن را امضا نکرده است، بخشی به دلیل مخالفت‌های سنا با حکمرانی بین‌المللی منابع دریاهای آزاد. متأسفانه، جذاب‌ترین ذخیره معدنی در دریاهای عمیق، میدان‌های گره‌های پلیمعدنی فراوان و متراکم در منطقه کلاریون کلیپرتون واقع در میان کالیفرنیا و هاوایی است که تحت حاکمیت ISA قرار دارد. ایالات متحده نمی‌تواند شرکت‌هایی را برای دریافت مجوزهای استخراج در این منطقه حمایت کند، بنابراین نمی‌تواند در بهره‌برداری از منابع دریایی که تقریباً در نزدیکی مرزهای خود قرار دارند، مشارکت کند. عدم تصویب این توافق همچنین به منافع داخلی منابع ایالات متحده آسیب می‌زند، اخیراً به صورت مخالفت‌های روسیه و چین با ادعای گسترش شلف قاره‌ای در قطب شمال.

چین و جزایر کوک

توافق چین با جزایر کوک ادامه‌ای است بر رویکرد سیستماتیک چین برای تأمین و تسلط بر منابع معدنی در سطح جهانی. چین منافع و نفوذ زیادی در استخراج مواد معدنی در دریاهای عمیق دارد، به‌طوری که بیشترین مجوزهای اکتشاف ISA را داراست و فعالیت‌های گسترده‌ای برای توسعه فناوری‌های استخراج و آماده‌سازی برای تولید در مقیاس بزرگ انجام می‌دهد. ابتکار «یک کمربند، یک جاده» چین و سایر توافق‌های دوجانبه منافع کنترلی در منابع معدنی استراتژیک در سراسر آفریقا، آمریکای لاتین و اکنون اقیانوس آرام ایجاد کرده است. چین در پردازش بیشتر انواع مواد معدنی تسلط یافته است و تقریباً ۷۸ درصد از مواد شیمیایی کبالت درجه باتری و ۷۴ درصد از مواد شیمیایی نیکل باتری جهان را تصفیه می‌کند. چین همچنین از این قدرت منابع به عنوان ابزاری برای نفوذ استفاده می‌کند، از جمله با اعمال محدودیت‌های صادراتی بر تنگستن، گالیوم و دیگر مواد معدنی حیاتی که برای صنایع دفاعی ایالات متحده و متحدان آن اهمیت دارند.

توافق جزایر کوک با چین که بر انتقال فناوری، حمایت لجستیکی و تحقیقات اکوسیستمی تمرکز دارد، به‌خوبی در این چارچوب قرار می‌گیرد. با دور زدن گره‌گور حکمرانی ISA، چین خود را در موقعیتی قرار می‌دهد که اولین تولیدکننده جهانی مواد معدنی دریایی باشد و بنیان‌گذار تسلط بیشتر بر تأمین مواد معدنی حیاتی شود.