تاریخ معاصر ایران پر از شخصیت‌هایی است که می‌توانند بهانه‌ای برای قصه‌گویی و تولید اثر نمایشی باشند. در سال‌های اخیر در سینما و تلویزیون به این شخصیت‌های مهم و تاثیرگذار پرداخته شده است. در بخش سینمای مستند در این زمینه جلوتر هستیم و تعداد آثار در قالب پرتره بیشتر از سینمای داستانی است و حتی در مورد برخی چهره‌ها چندین مستند تولید شده است.

ازجمله شخصیت‌های مهمی که در قاب دوربین مستند نشسته‌اند و به آنها پرداخته شده، حسن طهرانی‌مقدم، پدر موشکی ایران است. سالروز شهادت ایشان را پشت‌سر گذاشتیم و به این بهانه به مرور برخی از مستند‌هایی که به تلاش‌های بی‌وقفه او در زمینه توان موشکی اشاره دارند پرداخته‌ایم.

 

قابی از «مردی با آرزو‌های بزرگ»

«مردی با آرزو‌های بزرگ» به کارگردانی عباس وهاج و تهیه‌کنندگی ساسان فلاح‌فر چکیده‌ای است از تلاش‌های پدر موشکی ایران و یارانش در تولید نسل‌های مختلف موشک‌های خانواده فاتح که در عملیات مبارزه با تروریست‌های داعش، نیرو‌های ویژه موساد در اربیل و سربازان آمریکایی درعین‌الاسد مورد استفاده قرارگرفت. همچنین رونمایی ازموشک «خیبرشکن» با برد بالا و قدرت تخریب زیاد نیز یکی دیگر از بخش‌های این مستند است. این مستند ازجهت استفاده ازتصاویر آرشیوی و ارائه صحبت‌های شهید طهرانی‌مقدم و سردار حاجی‌زاده اثری قابل اتکاست. مردی با آرزو‌های بزرگ از شبکه مستند سیما روی آنتن رفته است.

دو اثر از یک کارگردان 

نادر فرجی، مستندسازی است که دو اثر متفاوت را در مورد پدر موشکی ایران ساخته است که از رسانه‌ملی پخش شدند. مستند «خط مقدم» یک مجموعه شش‌قسمتی است که به مرور چگونگی دستیابی به اولین موشک‌ها در زمان جنگ و بعد از آن پیشرفت‌های موشکی می‌پردازد. این مجموعه در کنار تصاویر آرشیوی و گفت‌وگوی آرشیوی با شهید طهرانی‌مقدم، مصاحبه‌هایی با چهره‌های مطرحی، چون محسن رضایی، سردار امیرعلی حاجی‌زاده و محسن رفیق‌دوست دارد. فرجی در «خط نورانی»، اما بیشتر به ویژگی‌های اخلاقی و نبوغ ایشان در زمینه موشکی پرداخته است. این مستند به سفارش هوافضای سپاه پاسداران ساخته شد و در جشنواره‌های عمار و سینماحقیقت به نمایش درآمد. 

 

قصه «مردی با آرزو‌های دوربرد»

مستند «مردی با آرزو‌های دوربرد» به کارگردانی علیرضا بوالی و تهیه‌کنندگی محسن مقصودی، علاوه بر نگاهی متفاوت به زندگی شهید حسن طهرانی‌مقدم، روند پیشرفت صنعت موشکی ایران و نقش این دانشمند تسلیحاتی در آن را نشان می‌دهد. در این مستند از چهره‌هایی، چون سردار امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده نیروی هوایی هوافضای سپاه استفاده شده است تا با بیان سؤالات و پاسخگویی به آنها روایتی مستند از زندگی این شهید ارائه کنند. مردی با آرزو‌های دوربرد نیز تاکنون از شبکه یک سیما و مستند روی آنتن رفته است.

بر فراز توان دفاعی و موشکی

مستند «فراز» که اخیرا روی آنتن رفت، در قسمت دوم خود به توان دفاعی و موشکی و تلاش‌های شهید طهرانی‌مقدم در این زمینه پرداخته است و با ارائه تصاویر آرشیوی، سخنرانی‌های مقام معظم رهبری در باب اهمیت حفظ بازدارندگی دفاعی، عدم وابستگی و رسیدن به خودکفایی در زمینه دفاعی و سخنان شهید طهرانی‌مقدم، روایتی از چگونگی رسیدن به توان موشکی را ارائه می‌کند. راوی مستند در ابتدای روایت خود به آغاز جنگ تحمیلی و حملات موشکی صدام در اوایل دهه ۶۰ اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد که در آن زمان ایران از نظر دفاعی و موشکی توان کافی برای مقابله نداشت. همچنین به این نکته اشاره می‌کند که به‌دلیل تحریم‌ها، هیچ کشوری حاضر نبود موشک به ایران بفروشد.

 در ادامه، با ارجاع به سخنان رهبری، بیان می‌کند که همین فقدان و احساس نیاز باعث شد تا نیرو‌های مستعد ایرانی به فکر بیفتند و به سمت نوآوری علمی حرکت کنند. آنها با اراده‌ای راسخ به این سمت گام نهادند که دیگر در زمینه تسلیحاتی وابسته به سایر کشور‌ها نباشیم. در همان سال‌ها ایران به کمک سوریه توانست موشک‌هایی را بسازد و این سرآغازی برای پیشرفت‌هایی شد که امروزه در عرصه تسلیحاتی، توان دفاعی و موشکی شاهد هستیم. پیشرفت‌هایی که در سال‌های ابتدایی و حتی پس از جنگ، در خاموشی رقم می‌خورد و شاید کسی خبر از آن نداشت که ایران به چنان خودکفایی‌ای برسد که روزی قدرت موشکی اول در منطقه شود.

این مستند با اشاره به بیانات رهبری تأکید می‌کند که قدرت دفاعی برای حفظ اقتدار یک کشور ضروری است و فقدان آن می‌تواند تهدیدی جدی برای کشور محسوب شود. رویای عبث کوچک‌تر شدن نقشه ایران و تقسیم آن به چند ایران کوچک‌تر، از دیرباز در اندیشه کشور‌های غربی و به‌ویژه آمریکا بوده است. این قسمت از مجموعه فراز به‌خوبی نشان می‌دهد که اندیشه واهی دشمنان برای تجاوز به خاک ما هنوز وجود دارد و برای مقابله با آن بهترین کار افزایش قدرت دفاعی و موشکی است. چنان‌که غرب بعد از توقف برنامه هسته‌ای در پروسه برجام، تصمیم به توقف برنامه موشکی ایران نیز داشت تا ما را بیشتر از هرزمانی بی‌دفاع کند، اما با تدابیر مسئولان این اتفاق رقم نخورد. 

فراز، نشان می‌دهد که رأس تمام تلاش‌ها برای رسیدن به این توان، مردی بود که آرزوی نابودی اسرائیل را داشت و امروز به لطف او در نقطه‌ای هستیم که بخشی از آرزویش تحقق پیدا کرد و نمود آن را در حملات موشکی سپاه پاسداران در «وعده صادق ۲» شاهد بودیم. پیش از وعده صادق ۲ هم نمونه‌های این موفقیت بزرگ را در سالیان اخیر در بمباران مواضع داعش در دیرالزور، هدف‌قراردادن مواضع گروهک تروریستی پژاک، منهدم‌کردن پهپاد جاسوسی گلوبال هاوک و البته بمباران پایگاه آمریکایی عین‌الاسد دیده‌ایم. فراز، مجموعه مستندی است که به همت موسسه فرهنگی ــ هنری اندیشه شهید آوینی ساخته شده است و جمعه‌ها قبل از خبر ۱۴ پخش می‌شود و با اشاره به مسائل روز جامعه، گریزی به نقطه‌نظرات مقام معظم رهبری در مورد آن مسائل می‌زند.

تاثیرگذاری مقام معظم رهبری در پیشرفت‌های موشکی

حسن جعفری، مدیر بخش مستند موسسه فرهنگی ـ هنری اندیشه شهید آوینی در رابطه با مجموعه مستند فراز بیان کرد: سری اول مجموعه مستند فراز توسط تیم دیگری در ۱۲قسمت تهیه و تولید شد و موسسه فرهنگی ــ هنری اندیشه شهید‌آوینی سری دوم آن را با همکاری شبکه یک سیما تولید کرده است. وی افزود: مجموعه مستند فراز در هر قسمت به یک موضوع خاصی می‌پردازد و محور روایت هر قسمت نیز فرمایشات مقام معظم رهبری در رابطه با آن موضوع خاص در طول سال‌های مختلف است. ما در هر قسمت ۲۶ دقیقه‌ای سیر محدودی به منظومه فکری مقام معظم رهبری خواهیم داشت و سعی داریم با روایت راوی، سخنان مختلف را کنار یکدیگر بگذاریم تا روایت منسجمی داشته باشیم. جعفری در رابطه با موضوعات قسمت‌های مختلف گفت: قسمت اول به «لانه‌جاسوسی» و قسمت دوم به «توان دفاعی و موشکی» اختصاص داشت و در قسمت‌های آینده به داعش، بسیج و سایر موضوعات خواهیم پرداخت.

مدیربخش مستند موسسه فرهنگی ــ هنری اندیشه شهید آوینی دررابطه با لزوم ساخت مستند فراز بیان کرد: معمولا به فرمایشات رهبری چندان پرداخته نشده است و سخنان ایشان در بین اخبار گم می‌شود. هدف ما این بود که با یک روایت منسجم آنها را منعکس کنیم تا این سخنان بیشتر و بهتر شنیده شوند.

جعفری دررابطه با بحث موشکی که درقسمت دوم مستند به آن پرداخته شده، گفت: بسیاری از پیشرفت‌هایی که از زمان زمامت رهبر انقلاب، آیت‌ا... خامنه‌ای صورت گرفته است با نظر مستقیم خود ایشان بود و ازجمله آنها بحث موشکی، نانو و دانش‌بنیان و حتی تاسیس معاونت علمی رئیس‌جمهور است که با حمایت و پیگیری مستقیم ایشان رقم‌خورد. متاسفانه ما نتوانستیم روایت کنیم که رهبر انقلاب چقدر در این امور تاثیرگذار بودند. وی ادامه داد: ایشان ارتباط نزدیکی با شهید طهرانی‌مقدم و همکاران‌شان داشتند و همواره از بحث موشکی حمایت کردند. ما باید حقایق تاریخ را روایت کنیم. 

در سال‌های اول جنگ تحمیلی موشک نداشتیم و کم‌کم توانستیم با مهندسی موشک‌های خریداری‌شده به فناوری‌های بومی دست پیدا کنیم. به گفته رهبر انقلاب، اولین موشک‌های ساخته‌شده هم شبیه به ناودان بودند؛ بنابراین ما امنیت دفاعی کشور را مدیون این توجه ویژه هستیم.

دست برتر جمهوری اسلامی در صنعت موشکی

مدیران، تهیه‌کننده‌ها و مجری‌های شبکه یک از نمایشگاه دستاورد‌های هوافضای سپاه پاسداران بازدید کردند. در این دیدار که از ساعت ۱۶ شنبه نوزدهمین روز از آبان‌ماه رخ‌داد، سرتیپ پاسدار علی بلالی، مسئول پارک ملی هوافضا میزبانی اهالی شبکه یک را عهده‌دار بود و بخش‌های مختلف این پارک همچون قسمت موشکی، پهپادها، عملیات هوایی، پدافند‌ها و دستاورد‌های فضایی را به آنها نشان داد. در بخش موشکی این نمایشگاه از انواع موشک‌هایی که از ابتدا تاکنون با همت سردار شهید طهرانی‌مقدم و دانشمندان ایرانی پرتلاش ساخته شده‌اند بازدید صورت‌گرفت. بر اساس توضیحات کارشناسان این بخش، موشک شهاب از اولین موشک‌هایی است که با سوخت مایع ساخته شده و تنها در عرض پنج ساعت، آماده شلیک می‌شود. اما درحال‌حاضر، موشک‌هایی با سوخت جامد طراحی شده‌اند که سر جنگی آنها جدا و در کارخانه شارژ و آماده شلیک می‌شوند.

نکته قابل توجه این است که موشک‌های جدید ایرانی در کمتر از ۱۷ دقیقه شلیک می‌شوند و دارای سیستم‌های هدف‌گیری دقیق هستند. موشک‌های فتاح، که از نوع هایپرسونیک هستند، ازجمله این موشک‌ها به‌شمار می‌روند و دقت بسیار بالا و سرعت مافوق صوت دارند. در این نمایشگاه اهالی شبکه یک دیدند که در عملیات‌های «وعده صادق ۱»، «وعده صادق ۲» و «حمله به پایگاه آمریکایی عین‌الاسد» از چه تجهیزاتی استفاده شد. بنا به گفته کارشناسان موشکی، در وعده صادق ۱ پرتاب پهپاد‌ها و موشک‌های کروز پاوه، قدر، عماد و خیبرشکن با موفقیت به انجام رسید و در وعده صادق ۲ موشک‌های فتاح و هایپرسونیک با قابلیت جداشدن سر جنگی‌شان به اهداف مد نظر اصابت کردند.

در سالن بعدی، پهپاد‌ها به نمایش گذاشته شده بودند. کارشناس مربوطه ضمن توضیح این‌که پهپادها، پرنده‌های هدایت‌شونده هستند که ماموریت‌های شناسایی و رزمی دارند، گفت این شناسایی با دوربین متصل به پهپاد انجام می‌شود. یکی از پهپاد‌هایی که در این بخش معرفی شد «شاهد ۱۲۹» بود. پهپادی تمام‌ایرانی که در جنگ داعش با سوریه و عراق مورد استفاده قرار گرفت. در این دیدار مسئول پارک ملی هوافضا، به اعتقاد شهید طهرانی‌مقدم اشاره کرد که تمام قدرت موشکی ایران باید اختصاص به خودمان داشته باشد و بیان کرد که از اوایل سال ۶۰، مهندسی معکوس روی چند نوع موشک انجام شد و همچنین موشک‌های ماهواره‌بری مانند سیمرغ، فجر و قاصد از جمله موشک‌هایی هستند که توسط ایران طراحی و تولید شده‌اند. 

در بخش هواپیما‌ها و بالگرد‌ها نیز بالگرد‌هایی مشاهده شدند که باسرنشین هستند. همچنین هواپیمای سوخو ۲۲ جنگنده بمب‌افکن و شکاری از این نوع است که توانایی جابه‌جایی دو تا چهار تن بمب را دارد و در زمان داعش این هواپیمای جنگنده به‌روزرسانی شد و مورد استفاده قرار گرفت. به گفته کارشناسان، این بخش درحال‌حاضر با دانش و پشتکار مهندسان ایرانی تعمیرات سنگین هواپیما‌های بین‌المللی در ایران قابل انجام است.

منبع: روزنامه جام جم